آشنائی با متدولوژی RUP – قسمت دوم

فازهای RUP

مدل RUP از چهار فاز تشکیل شده است ، که هر فاز با توجه به حجم و میزان پروژه می تواند از چندین مدل تکرار و توسعه  تشکیل شود. در انتهای هر فاز یا هر تکرار یک مرحله زمانی به نام milestone وجود دارد که در آن زمان تیم توسعه باید به یکسری اهداف کلیدی و از پیش تعیین شده رسیده باشد و خروجی مناسبی برای تحویل به مشتری و متاثرین  سیستم داشته باشد . متاثرین سیستم می توانند هریک از اشخاص مدیر بخش ، مشتری و یا مدیر پروژه باشد.
فازهای RUP عبارتند از :
1.فاز آغازین
2.فاز جزئیات یا برنامه ریزی
3.فاز تولید یا ساخت
4.فاز استقرار

 فاز آغازین

در این فاز هدف شناخت سیستم و رسیدن به درک و شناخت متقابل و یکسانی بین تمامی متاثرین پروژه و اعضای تیم توسعه است.با استفاده از مصاحبه هایی که با کاربران مختلف سیستم انجام می دهیم و مراجعه به محل نصب و قرارگیری سیستم و مشاهده حضوری از آن مکان می توانیم به شناخت لازم جهت درک پروژه و سیستم برسیم.
جلسات متعددی بین اعضای تیم و متاثرین سیستم تشکیل شده و در نهایت خروجی های این فاز به شرح زیر تهیه می شود :
- مستند دیدگاه
این مستند که مبنای توافق و کار بین اعضای تیم و متاثرین سیستم قرار می گیرد ، اطلاعات زیر را شامل می شود:
• اطلاعات محصول
• اطلاعات بازار محصول
• مخاطب محصول
• برنامه ریز ی کلان محصول
• محدودیت/ های اجرائی سیستم
• رقبا
• ... و به طور گلی هر گونه اطلاعاتی که به شناخت بهتر محصول کمک می کند ، در این مستند گنجانده می شود.
- مستند شرح نیازمندیهای تکمیلی
به طور کلی نیازمندیهای یک محصول یا سیستم به دو دسته کلی نیازمندیهای تابعی و نیازمندیهای تکمیلی تقسیم می شود. نیازمندیهای تابعی به آن دسته از نیازمندیهایی گفته می شودکه به طور صریح و مشخص توسط مشتری و کاربر ذکر می شود ، ولی نیازمندیهای تکمیلی ،ن دسته از نیازمندیهاست که مشتری آن را ذکر نمی کند ولی انتظار دارد که سیستم آن نیازها را پاسخ گوید .مانند مسائل مربوط به امنیت و کارآیی سیستم .
- مستند واژگان (Glossary)
این مستند شرح و تعریف اصطلاحات مورد استفاده در سیستم را شامل می شود که دقیقا مشخص می کند منظور از هر واژه به کار گرفته شده در سیستم چیست.
- مدل کلان موارد استفاده سیستم
در این مستند سیستم را از دیدگاه کلان بررسی کرده و موارد استفاده هر یک از کاربران سیستم و نیازهای اصلی آن ها را شرح می دهد.
- لیست ریسک ها
از آن جا که یکی از مشخصه های مدلRUP کاهش اثرات و خطرات مولف های ریسکی است ، در فاز آغازین باید نسبت به موارد ریسکی شناخت و آگاهی پیدا کرد. بدین منظور در انتهای این فاز مستندی شامل موارد ریسکی تاثیرگذار در پروژه تهیه می شود ، تا نسبت به اقدامات لازم جهت رفع عنصر ریسکی ، هر چه سریعتر اقدام شود.
معیارهای ارزیابی این فاز و تعیین موفقیت و اتمام این فاز با درنظر گرفتن موارد زیر مشخص می شود:
• متاثرین سیستم از اهداف تعیین شده و درک نیازمندیها ، با توجه به مدل موارد استفاده کلان سیستم که یکی از خروجی های این فاز است ، رضایت داشته باشند.
• تخمین های مربوط به ریسک ها و هزینه مورد قبول متاثرین سیستم باشد.
• هزینه های واقعی پروژه ، در مقابل هزینه های تخمینی قابل قبول باشد.

فاز جزئیات یا برنامه ریزی

هدف این مرحله آنالیز دقیق مساله ، شناخت سایر جزئیات سیستم و ساخت یک بنیان معماری برای توسعه و پیاده سازی و حذف عناصر با ریسک بالا از سیستم است. بدین منظور باید دید دقیق و کامل از هر یک از مولفه ها ، با در نظرگرفتن سایر مولفه ها و اجزای سیستم داشته باشیم.
در انتهای این فاز محاسبات مهندسی کامل شده و تصمیم گیری برای سپردن پروژه به فاز تولید انجام می شود.این محاسبات باید به گونه ای دقیق انجام شود که در فاز بعدی که فاز تولید و پیاده سازی سیستم است ، نقطه ابهامی برای پیاده سازی وجود نداشته باشد. همچنین در این فاز باید عناصر مهم ریسکی رفع شود و برای راه حل آن چاره اندیشی شود.
خروجی های این فاز عبارتند از:
- لیست دقیق ریسک ها و ارائه راه حل بهینه و راه حل های جایگزین به ازای هرریسک
- مستند معماری نرم افزار (Software Architecture Document)
این مستند شامل تحلیل و طراحی کلان سیستم و آنالیز دقیق کلیه مولفه های سیستم است که مواردی از قبیل ساخت نمونه اولیه  ،مدل موارد استفاده ، مدل تجربه کاربر (User Experience Model) ، معماری سیستم، مدل آنالیز (Analysis Model) ، مدل داده ای سیستم  ( Data Base Model)و نحوه نصب و راه اندازی ( Deployment Model)را دربرمی گیرد.
- اولویت بندی موارد استفاده
موارد استفاده سیستم را بر حسب  
• موارد استفاده ریسکی
• موارد استفاده تاثیرگذار بر معماری سیستم
• موارد استفاده مهم برای مشتری
• موارد استفاده ای که پیش نیاز موارد استفاده دیگر هستند
اولویت بندی کرده ، برای واگذاری به تیم های توسعه در مستندی آماده می شود.
- تنظیم برنامه زمان بندی
برنامه ریزی مربوط به زمانبندی فاز ها ، milestone ها و فعالیت های مربوط به هریک از اعضای تیم با توجه به اولویت و زمان لازم به ازای هر مورد استفاده  در این فاز آماده می شود.
معیارهای ارزیابی موفقیت این فاز به شرح زیر است:
• کامل بودن معماری انتخاب شده برای سیستم
معماری سیستم باید برای تمام نیاز های سیستم مناسب بوده وپاسخگوی توسعه و گسترش سیستم در آینده و نیازهای آتی سیستم نیز باشد.
• شناسائی کامل ریسک ها و مناسب بودن راه حل های ارائه شده به ازای هر ریسک
• کامل بودن طرح و برنامه ریزی ارائه شده برای پروژه ، به گونه ای که موفقیت پروژه را تضمین کند.
• قابل قبول بودن هزینه واقعی در مقابل هزینه تخمین زده شده

 فاز ساخت یا تولید

در این فاز با استفاده از خروجی های فاز قبلی تمامی مولفه و موارد استفاده بر حسب اولویت ها به تیم های توسعه واگذار شده و هر تیم موظف به آنالیز ، طراحی ، پیاده سازی و تست آن است.پس از اتمام پیاده سازی هر رده از موارد استفاده ، آن را به مشتری و متاثرین سیستم تحویل داده و نظر آن ها را درباره سیستم و روند پیاده سازی جویا می شویم. مهمترین مزایای این روش کشف و رفع هر گونه خطا و اشتباه در مراحل ابتدائی و آغازین پیاده سازی است و همچنین مشتری در روند انجام و پیشرفت پروژه قرار می گیرد.
می توان تولید بسیاری از موارد استفاده را در تیم های مختلف و به طور موازی با هم انجام داد و از این طریق پیشرفت پروژه را تسریع بخشید.
خروجی های این فاز شامل موارد زیر می باشد :
- نسخه بتا  ( Beta Release) محصول
  نسخه بتا ، نسخه ای از محصول است که برای انجام عمل تست بتا ( Beta Testing) در اختیار کاربران قرار می گیرد.
- راهنمای کاربران
از آن جا که نسخه بتا برای تست بتا در اختیار کاربران قرار می گیرد ، در این مرحله باید راهنمائی برای کاربران آماده شده و در اختیار آن ها قرار گیرد.
در این مرحله سیستم ، جوانب کار و کاربران آن بررسی می شود که آیا محصول می تواند بدون احساس هیچ ریسک جدی در اختیار کاربر قرار گیرد.
مهمترین معیارهای ارزیابی این فاز ، شامل پاسخ به سوالات زیر است:
• آیا محصول تا آ ن جا که ممکن است توسعه پیدا کرده تـا در معـرض ارتباط با کاربر قرار گیرد؟
• آیا متاثرین سیستم برای قراردادن محصول به دست کاربران آماده هستند؟
• آیا هزینه واقعی در مقابل هزینه تخمین زده شده برای پروژه قابل قبول است؟

فاز استقرار

هدف از این فاز قراردادن محصول در دست کاربر است.وقتی محصول در اختیار کاربران نهائی قرار می گیرد ، نیازهای جدیدی به وجود می آید و خطا های اجرائی سیستم بهتر کشف می شود که باید خطاها رفع شود ، مشکلات آن تصحیح شود و یا ویژگیهای جدید در محصول گنجانده شود.
زمانی وارد این فاز می شویم که مطمئن باشیم محصول خطاهای جدی ندارد و می تواند در معرض ارتباط با کاربران قرار گیرد.
تیم توسعه از سبک شدن ریسـک هـای پـروژه احسـاس رضایت داشته باشند . در دنیای واقعی ، معنای آن این است که نرم افـزار crash نکنـد و تنها احتمال پیدا شدن نقص های کوچکی در سیستم وجـود داشـته باشـد . کاسـتی هـا و نقص هائی که در این مرحله کشف میشود ، بسیار کوچـک و بـدون هزینـه یـا کـم هزینـه است .
در این مرحله از مدل تست بتا استفاده می شود. این مدل برای کشف و رفع خطاهائی است که تنها در شرایط کاربردی ظاهر می شود.بدین منظور هر یک از پیاده سازان نرم افزار ، مشاوران تیم توسعه ، کاربران نهائی و مشتری می توانند نسخه بتا محصول به همراه مستندات نصب و راهنمائی های لازم را از طریق اینترنت یا ... دریافت کرده و با آن کار کنند و خطاهای موجود به تیم توسعه گزارش شده و تیم توسعه دوره جدیدی را برای رفع خطا آغاز می کند.
همچنین برای نصب و به کارگیری سیستم در محیط عملی و واقعی باید فعالیت هائی موازی با سیستم قدیمی انجام شود، تا کاربران به تدریج با سیستم جدید آشنا شده و به آن عادت کنند.
بانک اطلاعاتی محیط واقعی سیستم نیز در این مرحله آماده و به سیستم اضافه می شود.
این فاز می تواند خیلی ساده و یا خیلی پیچیده باشد. به عنوان مثال یک محصول برای کامپیوترهای شخصی می تواند ساده ولی جایگزینی یک سیستم کنترل ترافیک هوائی ممکن است بسیار پیچیده باشد.
معیار های ارزیابی موفقیت این فاز رضایت کاربران و متاثرین سیستم از کامل بودن سیستم و قابل قبول بودن هزینه های واقعی ، در مقابل هزینه های تخمین زده شده برای پروژه است.